De meeste gemeenten met grote azc’s ervaren geen overlast van asielzoekers. Dat blijkt uit een rondgang van NU.nl uit 2022 langs de 30 gemeenten met de grootse azc’s. De meeste gemeenten zien weinig of geen verhoogde overlast en criminaliteit door het azc in hun buurt. Het beeld dat uit de rondgang naar voren komt, komt overeen met cijfers uit andere onderzoeken. Onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen wijst uit dat ‘rond azc’s doorgaans weinig grote problemen zijn’. Buurtbewoners zijn volgens dit onderzoek meestal positief over het azc en hulpvaardig bij asielzoekers. Dat wil uiteraard niet zeggen dat meningen van Nederlanders over asielzoekers altijd positief zijn. Er zijn groeiende zorgen over huisvesting en de Nederlandse identiteit en tegelijkertijd zijn de gevoelens over mensen zelf positiever.
Uit eerder onderzoek van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC) blijkt dat de komst van een COA-locatie niet gepaard gaat met veranderingen in de buurtcriminaliteit. Enkele gemeenten ervaren wel overlast, vooral diefstal en intimidatie. Dat geldt zeker voor Ter Apel en Budel waar aanmeldcentra staan waar veel mensen verblijven, ook asielzoekers met weinig kans op een asielvergunning. Volgens het jaarlijkse WODC-rapport blijkt dat in 2024 rond de 3% van de circa 106.065 bewoners die enige tijd in de asielopvang verbleef, voorkomt in de verdachtenregistraties.
Incidenten, crimineel- en/of overlastgevend gedrag pakken we samen aan met gemeenten, politie en het Rijk. Er zijn landelijke en lokale maatregelen en een aanpak op de opvanglocaties. Voor dat laatste is het COA verantwoordelijk. Medewerkers, bewoners en omwonenden moeten zo veilig mogelijk kunnen werken en leven. Dat doen we met de volgende aanpak op de op opvanglocaties:
Op locatie
- Huisregels: het COA heeft huisregels. Aan elke bewoner maken we bij binnenkomst op een opvanglocatie de huisregels bekend. We zien erop toe dat de huisregels worden nageleefd. Waar nodig spreken we bewoners aan bij overtreding van de huisregels. Bij zaken die de openbare orde raken schakelen we de politie in en bij vermoeden van strafbare feiten doen we aangifte.
- Bewaking: COA-locaties zijn beveiligd. Dit varieert van fysieke beveiliging tot en met cameratoezicht en/of mobiele veiligheidsteams.
- Bereikbaar: de COA-locaties zijn 24 uur per dag telefonisch bereikbaar.
Begeleiding
- Trainingen voor medewerkers: de opvangmedewerkers worden getraind in het omgaan met conflictsituaties, overlastgevend gedrag en in Trauma-Sensitief werken.
- Bewoners in beeld: door bewoners goed en snel te leren kennen hebben we signalen van crimineel en/of overlast gevend gedrag eerder in de gaten. Hierdoor kunnen we preventief actie ondernemen. Zo grijpen we snel en op gepaste wijze in.
- Intensieve begeleiding op locatie: bewoners met signalen van overlastgevend gedrag worden intensief begeleid. Dit zorgt voor positieve aanpassing van gedrag, betere begrenzing en meer rust op locaties.
- Doorverwijzen: is er sprake van geestelijke problemen bij bewoners? Dan verwijzen we de bewoner door naar de juiste zorgpartner, bijvoorbeeld de GGZ.
Maatregelen
Het COA heeft de mogelijkheid om een maatregel op te leggen wanneer een bewoner een huisregel overtreedt of als de veiligheid van medewerkers, medebewoners en/of andere personen in gevaar komt. De maatregelen variëren van een correctiegesprek, inhouding van een deel van het weekgeld, tot plaatsing in een handhavings- en toezichtlocatie, waar de bewoner tijdelijk in vrijheidsbeperking zit.
Omgeving
- Het COA heeft veel contact met de gemeente en politie, ook als het over bewoners met overlastgevend gedrag gaat. We informeren elkaar goed en werken nauw samen.
- Dit geldt ook voor omwonendencommissies, zodat we goed weten wat er speelt in de directe omgeving.
Overlast kunnen we niet volledig voorkomen en hoort helaas bij de samenleving. Aan de aanpak van mensen die overlast geven, zitten grenzen. Evenals je Nederlanders niet zomaar uit hun woning kunt zetten, kun je asielzoekers niet zomaar onderdak ontzeggen.
Een azc in de buurt heeft ook voordelen. Er zijn meerdere voorbeelden van gemeenten waar een school of supermarkt open kon blijven vanwege de komst van een azc. Azc’s zorgen ook voor extra werkgelegenheid in de regio, meer inkomsten voor lokale ondernemers en vrij in te zetten financiën voor de gemeente. De meerwaarde zit niet alleen in geld. De komst van een opvangcentrum kan iets betekenen voor het behoud van maatschappelijk vastgoed, het kan een ontmoetingsplek voor de buurt bieden en een verrijking zijn door interculturele contacten in onder meer muziek, kunst en eten. Het kookboek ‘Verrukkelijke tradities’ van stichting Present, vrijwilligers en bewoners van het azc Assen is daar een mooi voorbeeld van.
