De meeste gemeenten met grote azc’s ervaren geen overlast van asielzoekers. Dat blijkt uit een rondgang van NU.nl uit 2022 langs de 30 gemeenten met de grootse azc’s. De meeste gemeenten zien weinig of geen verhoogde cijfers overlast en criminaliteit door het azc in hun buurt. Het beeld dat uit de rondgang naar voren komt, komt overeen met cijfers uit andere onderzoeken. Onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen wijst uit dat ‘rond azc’s doorgaans weinig grote problemen zijn’. Buurtbewoners zijn volgens dit onderzoek meestal positief over het azc en hulpvaardig bij asielzoekers. Dat wil uiteraard niet zeggen dat meningen van Nederlanders over asielzoekers altijd positief zijn. Er zijn groeiende zorgen over huisvesting en de Nederlandse identiteit en tegelijkertijd zijn de gevoelens over mensen zelf positiever. Uit eerder onderzoek van het Wetenschappelijk Onderzoek en Documentatiecentrum blijkt dat de komst van een COA-locatie niet gepaard gaat met veranderingen in de buurtcriminaliteit. Enkele gemeenten ervaren wel overlast, vooral diefstal en intimidatie. Dat geldt zeker voor voor Ter Apel en Budel waar aanmeldcentra staan waar relatief veel mensen verblijven, ook asielzoekers met weinig kans op een asielvergunning. Volgens het jaarlijkse WODC-rapport blijkt dat in 2023 rond de 3% van de circa 98.000 bewoners die enige tijd in de asielopvang verbleef, voorkomt in de verdachtenregistraties.
De aanpak van overlastgevend gedrag is een gezamenlijke aanpak met gemeenten, politie en het Rijk. Er zijn landelijke en lokale maatregelen en een aanpak op de opvanglocaties. Voor dat laatste is het COA verantwoordelijk. De maatregelen die we treffen variëren van een correctiegesprek tot plaatsing in een speciale handhavings- en toezichtlocatie (htl). Als er buiten het azc incidenten spelen waar azc-bewoners bij betrokken zijn, is er contact tussen het COA en de gemeente, politie of het Openbaar Ministerie. Regelmatig overleg met omwonenden en ondernemers blijkt belangrijk om goed zicht te houden op de overlast buiten een opvanglocatie. Al vóór de opening van een azc, start het COA een omwonendenoverleg op met buurtbewoners, de wijkagent en de gemeente. Zo kunnen we goed inspelen op signalen uit de buurt. Gemeenten kunnen een speciale uitkering aanvragen voor het aanpakken van overlast door asielzoekers en ondersteuning vragen bij een ketenmarinier.
Een azc in de buurt heeft ook voordelen. Er zijn meerdere voorbeelden van gemeenten waar een school of supermarkt open kon blijven vanwege de komst van een azc. Azc’s zorgen ook voor extra werkgelegenheid in de regio, meer inkomsten voor lokale ondernemers en vrij in te zetten financiën voor de gemeente. De meerwaarde zit niet alleen in geld. De komst van een opvangcentrum kan iets betekenen voor het behoud van maatschappelijk vastgoed, een ontmoetingsplek voor de buurt bieden en een verrijking door interculturele contacten in muziek, kunst, eten etc. Het kookboek ‘Verrukkelijke tradities’ van stichting Present, vrijwilligers en bewoners van het azc Assen is daar een mooi voorbeeld van.
