Aanpak van incidenten en overlastgevend gedrag

De meeste asielzoekers vluchten voor oorlog, geweld en/of onderdrukking. Zij zoeken in Nederland een veilig bestaan om te bouwen aan hun toekomst. Een kleine groep asielzoekers zet de leefbaarheid en veiligheid in en om de asielopvang onder druk. Ondanks dat het een kleine groep is kunnen de gevolgen van incidenten, crimineel gedrag en/of overlastgevend gedrag groot zijn. Dit kan  onder andere zorgen voor incidenten, ongelukken, diefstal en een onveilig gevoel. 

Oorzaak incidenten, crimineel- en/of overlastgevend gedrag 

Vaak ligt aan dit gedrag persoonlijke problemen ten grondslag. Veel asielzoekers hebben heftige ervaringen meegemaakt en kampen met stress en trauma’s. Soms worstelen ze met een verslaving of mentale gezondheidsproblemen zoals angst en depressie. Een aantal factoren die van invloed zijn op eventueel negatief gedrag kunnen we niet zomaar wegnemen. Denk aan gebrek aan toekomstperspectief, onzekerheid over hun asielprocedure en weinig privacy in de opvanglocatie. 

Aanpak incidenten, crimineel- en overlastgevend gedrag 

Omwonenden, medewerkers en bewoners moeten zo veilig mogelijk kunnen wonen en werken op en rondom een COA- opvanglocatie. Om incidenten, crimineel en/of overlastgevend gedrag te voorkomen en aan te pakken zijn er nationale en gemeentelijke maatregelen en is er een aanpak op de COA-opvanglocaties. 

Huisregels in opvanglocaties

Het COA heeft huisregels. Bewoners moeten bijvoorbeeld hun woonruimte schoonhouden, hun bezoek melden bij de receptie en voldoen aan de meldplicht. We zien erop toe dat de huisregels worden nageleefd.

Gesprek over rechten en plichten

Binnen korte tijd na aankomst in het azc voert het COA een gesprek met een bewoner. Daarin leggen we uit welke rechten en plichten de bewoner heeft. Ook krijgt de bewoner informatie over de huisregels, grondwet de consequenties als hij zich niet aan de regels houdt. De huisregels zijn in verschillende talen beschikbaar.

Informatie over de Grondwet

In de huisregels verwijzen we naar de Nederlandse wet- en regelgeving en artikel 1 van de Grondwet. Hierin staat dat discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, niet is toegestaan. Discriminatie, intimidatie en geweld zijn in Nederland verboden. 

Beveiligers

Bij het COA werken beveiligers. Zij bemensen de receptie en surveilleren bijvoorbeeld over het terrein. 

Maatregelen van het COA

Overtreden bewoners de huisregels? Dan treffen we maatregelen. 

Maatregelenbeleid en Reglement onthouding verstrekkingen

De maatregelen van het COA variëren van het voeren van een correctiegesprek tot het inhouden van verstrekkingen, bijvoorbeeld ene deel van het leefgeld. Alle maatregelen staan beschreven in ons maatregelenbeleid incl. het Reglement onthouding verstrekkingen. Het onderdak in het azc kunnen we bewoners niet zomaar ontzeggen. Wel kunnen we asielzoekers verplaatsen naar een time-out plek of de handhaving en toezichtlocatie.

Handhaving en toezicht locatie (htl)

Het COA kan bewoners die veel overlastgevend gedrag vertonen ook de ‘htl-maatregel’ opleggen. Zij moeten dan tijdelijk naar de handhaving en toezichtlocatie (htl). In deze locatie confronteren we de bewoners met het vertoonde gedrag en stellen hen in staat dit te verbeteren.

Groepen uit elkaar halen en zwaardere beveiliging 

Als een groep asielzoekers overlast veroorzaakt in of rondom een azc, kunnen we deze groep uit elkaar halen. De asielzoekers met overlastgevend gedrag kunnen we naar andere opvanglocaties overplaatsen. Op locaties waar relatief veel overlast is, kunnen we zwaarder opgeleide beveiligers inzetten. 

Overlastgevende jongeren: Perspectief Opvang Nidos 

Het COA kan een alleenstaande minderjarige vreemdeling (amv) die ernstige overlast veroorzaakt, plaatsen in de Perspectief Opvang Nidos (PON). Dit gebeurt in overleg met Nidos. Deze stap wordt gezet wanneer het COA niet meer in staat is om de jongere op een adequate manier te begeleiden. Op deze manier wordt de rust en veiligheid op de COA-locatie hersteld. In de PON ontvangen jongeren intensieve begeleiding, waarbij zij werken aan hun gedrag en toekomstperspectief, zowel binnen als buiten Nederland.

Intensieve Begeleiding op Locatie (Ibl)

Dit is een uitbreiding op de basisbegeleiding die elke bewoner bij het COA krijgt. IBL komt ter sprake wanneer het gedrag van een bewoner dreigt uit de hand te lopen.

Door bewoners met overlastgevend gedrag intensiever te begeleiden, zorgt het COA voor:

• Beter zicht op bewoners: Door het gedrag van bewoners te begrijpen, kan maatwerkbegeleiding geboden worden die helpt om het gedrag positief te veranderen.
• Betere begrenzing: Investeren in de relatie maakt bewoners beter aanspreekbaar. Het aanspreken op gedrag door iemand die in het contact heeft geïnvesteerd, heeft meer impact.
• Meer rust op de locatie: De impact van incidenten nemen af, omdat tijdig ingrijpen escalatie voorkomt.
• Als Ibl niet voldoende werkt, bijvoorbeeld bij geestelijke problemen, wordt de bewoner doorverwezen naar de juiste zorgpartner (gidsfunctie GGZ). Leidt dit niet tot minder overlast, dan worden er maatregelen genomen. Ibl, gecombineerd met de juiste zorg en begrenzing bij aanhoudend overlastgedrag, zorgt voor een veiligere omgeving voor medewerkers, bewoners en omwonenden.
• Kijk hier voor meer informatie over de Werkwijze Intensieve begeleiding op locatie  

Ambulant Ondersteunings Team 

Het Ambulant Ondersteunings Team (AOT) kan medewerkers op opvanglocaties helpen en ondersteunen tijdens perioden met veel incidenten, of wanneer er een incident met een zeer hoge impact heeft plaatsgevonden. Kijk hier voor meer informatie over het AOT

Advies over verslaving in COA-opvanglocaties

Verslavingsexperts van GezondheidsZorg Asielzoekers (GZA) geven advies aan COA-medewerkers over hoe je verslaafde asielzoekers het beste kunt begeleiden. Lees hier meer

Strafbare feiten: aangifte bij de politie

Strafbare feiten - of vermoedens daarvan - melden we altijd bij de politie. Ook geven we uitleg aan bewoners en stimuleren we om aangifte te doen. Elk azc of noodopvanglocatie heeft korte lijnen met de plaatselijke politie en de wijkagent is regelmatig in de opvang aanwezig.

Veilige Publieke Taak: hogere strafeis

Personen met een publieke taak moeten hun werk veilig kunnen uitvoeren. Bij geweld en agressie tegen COA-medewerkers of andere medewerkers met een publieke taak verhoogt het Openbaar Ministerie de strafeis.

Nationale en gemeentelijke aanpak

De overheid neemt verschillende maatregelen om incidenten, crimineel- en/of overlastgevend gedrag aan te pakken. Bijvoorbeeld door inzet van mobiele toezichtteams, een asielaanvraag sneller af te handelen en asielzoekers uit veilige landen versoberd op te vangen. De uitvoering van deze maatregelen gebeurt in nauwe samenwerking tussen het ministerie van Justitie en Veiligheid, gemeenten, het COA, de IND, de DTenV, Nidos, de politie, het Openbaar Ministerie en de rechtspraak. 

De nationale en gemeentelijke aanpak van incidenten, crimineel en/of overlastgevend gedrag bestaat uit een heel pakket aan maatregelen.  Lees hier meer over maatregelen overheid tegen overlastgevende asielzoekers.

Incidentenregistraties

Het COA registreert alle incidenten in de azc’s. Dit zijn gebeurtenissen die de veiligheid, leefbaarheid en beheersbaarheid op een locatie raken: de huisregels overtreden, de openbare orde verstoren of een strafbaar feit plegen. Meestal gaat het om het overtreden van de huisregels, zoals de eigen woonruimte niet schoonmaken, roken op de kamer of geluidsoverlast veroorzaken.