Overlast vindt helaas overal in de samenleving plaats, ook bij asielzoekerscentra. Veruit de meeste asielzoekers gedragen zich prima en passen zich aan in onze samenleving. Een kleine minderheid veroorzaakt overlast.
Incidenten
Het aantal incidenten in opvanglocaties door asielzoekers is in 2024 met 21% toegenomen, terwijl het aantal bewoners groeide met 24%. In 2024 werden in totaal 16.200 incidenten geregistreerd.
Ongeveer 11% van de 106.065 bewoners die voor enige tijd in de opvang verbleven, waren betrokken bij een verbale, non-verbale of fysieke agressie- of geweldsincident op locatie.
Verdachten van misdrijven
3% van alle bewoners werd verdacht van een misdrijf. In 68% van die gevallen ging het om een vermogensmisdrijf, waarvan 38% betrekking had op winkeldiefstal. Van alle unieke verdachten in Nederland in 2023 was 2% COA-bewoner.
Door de huidige situatie met overvolle opvanglocaties en lange wachttijden in de asielprocedures staan de leefbaarheid en veiligheid binnen en buiten de COA-locaties onder druk.
Onderzoekers vermoeden dat niet de nationaliteit van iemand de betrokkenheid bepaalt bij een incident of misdrijf, maar eerder de kans op een asielvergunning. Ook andere kenmerken spelen een rol zoals schulden, verslavingsproblematiek, psychische problemen en betrokkenheid bij criminele netwerken. Overigens blijkt er geen verband met de verblijfsduur in de opvang bij het COA.
Uit onderzoek blijkt dat mannen, jongvolwassenen en alleenreizenden vaker betrokken zijn bij incidenten of misdrijven, dan andere asielzoekers. In 2024 was 86% van de betrokkenen bij agressie- of geweldsincidenten een man, en 65% was jonger dan 30 jaar. Ongeveer een kwart (26%) van hen was een alleenstaande minderjarige vluchteling (amv).
Deze groep is ook oververtegenwoordigd in het aantal verdenkingen van misdrijven. Dit is vergelijkbaar met de hele Nederlandse samenleving waar ook jonge mannen oververtegenwoordigd zijn onder verdachten van misdrijven.
In 2024 is in de asielopvang bijna driekwart (71%) van de asielzoekers man en 35% is tussen de 18 en 29 jaar. Daarnaast is er een grote groep minderjarigen: 25% van de COA-bewoners in 2024. Dit zijn zowel alleenstaande minderjarige vreemdelingen als kinderen in gezinnen.
In de groep overlastgevers en bewoners die betrokken zijn bij een incident en/of verdacht zijn van een misdrijf, zitten relatief veel bewoners uit Algerije, Tunesië en Marokko.
De aanpak van overlastgevend gedrag is een gezamenlijke aanpak met gemeenten, politie en het Rijk. Er zijn landelijke en lokale maatregelen en een aanpak binnen de opvanglocaties. Voor dat laatste is het COA verantwoordelijk. De maatregelen die we treffen variëren van een correctiegesprek tot plaatsing in de speciale handhavings- en toezichtlocatie (htl). Als er buiten het azc incidenten spelen waar azc-bewoners bij betrokken zijn, is er contact tussen het COA en de gemeente, politie of het Openbaar Ministerie. Regelmatig overleg met omwonenden en ondernemers blijkt belangrijk om goed zicht te houden op de overlast buiten een opvanglocatie.
Al vóór de opening van een azc, start het COA een omwonendenoverleg op met buurtbewoners, de wijkagent en de gemeente. Zo kunnen we goed inspelen op signalen uit de buurt. Gemeenten kunnen een speciale uitkering aanvragen voor het aanpakken van overlast door asielzoekers en ondersteuning vragen bij een ketenmarinier, een soort bemiddelaar.
