We benoemen bovengenoemde knelpunten uit de dagelijkse praktijk en geven aan wat er nodig is om deze op te lossen. De boodschap van het COA aan de politiek en de samenleving is dat het anders kan en anders moet, samen met ketenpartners, gemeenten én de politiek.
Het COA groeit en beweegt mee
Het urgente en soms schrijnende tekort aan opvangplekken was in 2022 prominent. Vooral halverwege het jaar liep het COA tegen de grens aan van het kunnen opvangen van alle asielzoekers. Tegelijkertijd is het gelukt het aantal opvangplekken vorig jaar te vergroten van 42.067 naar 53.753. Ook constateert het COA dat het op het overgrote deel van de reguliere locaties goed is gegaan, dankzij de enorme inzet van alle werknemers.
Bestuursvoorzitter Milo Schoenmaker: "Het is heel bijzonder om te zien hoe flexibel het COA is. We groeien en bewegen mee in een veranderende samenleving. We gaan om met hoge druk, verwelkomen vele nieuwe collega’s en doen wat we altijd doen: we begeleiden onze bewoners richting hun toekomst in Nederland of daarbuiten. Ook hier is in 2022 hard aan gewerkt."
Het moet en kan anders
De boodschap van het COA aan de politiek en samenleving is dat het wel echt anders moet en anders kán. En dat we stilstand moeten voorkomen. In de Stand van de Uitvoering wordt uitgebreid ingegaan op de knelpunten in de asielketen en de oplossingen die daarvoor nodig zijn. Oplossingen waar het COA ook anderen bij nodig heeft, zoals politieke beslissers en beleidsmakers in Den Haag en gemeenten.
Stabiele opvang
Samen met samenwerkingspartners pleit het COA voor een stabiel opvanglandschap. We willen af van het voortdurend openen en sluiten van locaties en het telkens ontslaan en weer aannemen van personeel. Het COA is positief dat in de Voorjaarsnota staat dat er een vaste capaciteit aan bedden en personeel kan worden aangehouden en roept op de benodigde financieringssystematiek dit jaar nog te wijzigen. Ook is een snelle behandeling van de Spreidingswet noodzakelijk.
-
Bestuur COA v.l.n.r.: Joeri Kapteijns, Milo Schoenmaker en Peter Bos © Chris Lans
Uitstroom vergunninghouders
Afspraak is dat statushouders 14 weken nadat ze een vergunning hebben gekregen, de opvang van het COA verlaten en verhuizen naar woonruimte in de toegewezen gemeente. Op 1 januari 2023 verbleven er 16.200 vergunninghouders op locaties van het COA waarvan 11.300 langer dan 14 weken, omdat er geen woning beschikbaar is. Dit is niet in het belang van deze mensen, het vertraagt de inburgering en integratie. Terwijl velen van hen graag een nieuw leven willen opbouwen en een bijdrage willen leveren aan de samenleving. Ze houden ook kwalitatief goede opvangplekken bezet die niet (meer) voor hen bestemd zijn. Dat roept de vraag op of de afspraken over het huisvesten van vergunninghouders moeten worden gewijzigd. Bijvoorbeeld door de verantwoordelijkheid voor het verblijf na 14 weken bij gemeenten neer te leggen en niet meer bij het COA.
Veiligheid voor bewoners en medewerkers
Het COA staat voor een veilig verblijf. Lange asielprocedures leiden bij bewoners tot onzekerheid en onrust en uiteindelijk mogelijk ook tot meer overlast. Het COA pleit dan ook voor meer behandelcapaciteit bij de IND. Daarnaast is een opvanglocatie van het COA geen goede plek voor asielzoekers met zware psychische of psychiatrische problematiek of voor ernstig verslaafde asielzoekers. Duidelijke en scherpe politieke keuzes zijn nodig wie wel en wie niet in de opvang thuishoort.
Participatie
Participatie en integratie zijn belangrijk, voor zowel de bewoners als de samenleving. Het COA wil ruimere mogelijkheden voor asielzoekers om mee te doen in de samenleving. Het COA pleit ervoor om de belemmerende wet- en regelgeving te herzien en de 24 weken-eis af te schaffen. En voor financiële ruimte om op elke reguliere locatie een Meedoenbalie te openen, waar bewoners aan vrijwilligerswerk, recreatieve activiteiten en waar mogelijk betaald werk worden gekoppeld.
Schoenmaker: "Met het jaarverslag en de Stand van de Uitvoering blikken we terug op een bewogen jaar en kijken we ook naar wat nodig is voor de toekomst. We willen ons samen met gemeenten en andere partners hard maken voor een toekomst met voldoende stabiele, veilige opvangplekken van kwaliteit, zonder doelgroepbeperkingen. Met een goede spreiding over Nederland, een mix van verschillende typen locaties en meer mogelijkheden voor onze bewoners om te participeren. Alleen dan komen we uit de steeds terugkerende crisissituatie en komt er rust, stabiliteit en perspectief."