De meeste gemeenten met grote azc’s ervaren geen overlast van asielzoekers. Dat blijkt uit een rondgang van NU.nl vorig jaar langs de 30 gemeenten met de grootse azc’s. De meeste gemeenten zien weinig of geen verhoogde cijfers overlast en criminaliteit door het azc in hun buurt. Zo waren er in de gemeente Hoogeveen in drie jaar “hoogstens vijf incidenten in de openbare ruimte” geweest. In de Zutphense wijk Noordveen geven omwonenden van het azc hun veiligheids-gevoel een 7,8, terwijl in 2016 nog 41 procent van de wijk een negatieve invloed verwachtte van het azc. Zes jaar later geldt dat voor 13 procent.
Het beeld dat uit de rondgang naar voren komt, komt overeen met cijfers uit eerder onderzoek. In 2015 waren in Nederland hevige protesten vanwege de komst van azc's. Omwonenden dachten dat zo'n azc tot meer criminaliteit zou leiden. Uit onderzoek van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC), dat in hetzelfde jaar werd gedaan, bleek dat dit niet het geval was.
Enkele gemeenten ervaren wel overlast. Bijvoorbeeld in Budel en Ter Apel waar een kleine groep bewoners voor behoorlijke overlast zorgt. Dat gaat vooral om diefstal en intimidatie. Ook in de noodopvang kan het Volgens het jaarlijkse WODC-rapport blijkt dat in 2022 rond de 3% van de circa 83.000 bewoners die enige tijd in de asielopvang verbleef, voorkomt in de verdachtenregistraties.
Regelmatig overleg met omwonenden en ondernemers blijkt belangrijk om goed zicht te houden op de overlast ‘buiten’. Behalve het COA en de gemeente, schuift ook vaak de wijkagent aan. Daardoor wordt overlast op tijd gezien en kan er iets aan gedaan worden. Gemeenten kunnen een eenmalige uitkering aanvragen voor het aanpakken van overlast door asielzoekers en ondersteuning vragen bij een ketenmarinier en de coördinator van de landelijke overlastaanpak. In Maastricht zette de gemeente meer beveiligers rondom het azc en een straatcoach in waardoor de overlastsignalen verdwenen. In Utrecht kozen ze voor Plan Einstein, waarbij activiteiten voor azc-bewoners samen met Utrechters worden georganiseerd. Hierdoor leren asielzoekers de taal en komen ze gemakkelijker aan een baan. Dat geeft gevoel van eigenwaarde en voorkomt frustratie.
Een azc in de buurt heeft ook voordelen. Er zijn meerdere voorbeelden van gemeenten waar een school of supermarkt open kon blijven vanwege de komst van een azc. Azc’s zorgen ook voor extra werkgelegenheid in de regio, meer inkomsten voor lokale ondernemers en vrij in te zetten financiën voor de gemeente. De meerwaarde zit niet alleen in geld. De komst van een opvangcentrum kan iets betekenen voor het behoud van maatschappelijk vastgoed, een ontmoetingsplek voor de buurt bieden en een verrijking door interculturele contacten in muziek, kunst, eten etc. Het kookboek ‘Verrukkelijke tradities’ van stichting Present, vrijwilligers en bewoners van het azc Assen is daar een mooi voorbeeld van.
